Τα Προγράμματα Tαχύρρυθμης Μάθησης (ALP) για την ανάπτυξη ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2: προϋποθέσεις και προκλήσεις
Γιώργος Ανδρουλάκης
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Στην ανακοίνωση αυτή θα μοιραστούμε μεθοδολογικό προβληματισμό και βιωμένες εμπειρίες από την ανάπτυξη Προγραμμάτων Ταχύρρυθμης Μάθησης (Accelerated Learning Programs – ALP) για το Γυμνάσιο στην Ελλάδα. Το έργο υλοποιήθηκε από το 2019 ως το 2002 με χρηματοδότηση και σύλληψη της UNICEF, εποπτεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Ελλάδας, ενώ τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ανέλαβε το Εργαστήριο ΜΔΔ Ελληνικής Γλώσσας και Πολυγλωσσίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Τα υλικά ALP που αναπτύχθηκαν για έξι μαθήματα είχαν σκοπό τη συμπερίληψη μαθητών και μαθητριών προσφυγικού/μεταναστευτικού υπόβαθρου που δεν διέθεταν επαρκείς ακαδημαϊκές γλωσσικές δεξιότητες στα ελληνικά ή/και είχαν αποσχολειοποιηθεί για ικανό χρονικό διάστημα. Τα υλικά αναπτύχθηκαν από το τέλος του 2019 ως τον Ιούνιο του 2021, ενώ η πιλοτική εφαρμογή τους έγινε σε δύο φάσεις, από τον Νοέμβριο του 2021 ως τον Μάρτιο του 2022 και από τον Οκτώβριο του 2022 ως τον Ιανουάριο του 2023.
Η πιλοτική εφαρμογή έδειξε πολυάριθμους τρόπους να αξιοποιηθεί το υλικό σε τάξεις μεικτών δεξιοτήτων, είτε στο πλαίσιο της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής είτε σε αυτό των πολλαπλών μαθησιακών πόρων. Γενικότερα, η εφαρμογή ALP προϋποθέτει μια σειρά από μετασχηματισμούς, τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και στη σύλληψη του σχολείου ως όλου, καθώς και στο επίπεδο της επίγνωσης και ετοιμότητας των εκπαιδευτικών.
Καθώς η μεθοδολογία ALP έρχεται κυρίως από τον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, η προσαρμογή της στο σχολικό περιβάλλον θέτει επίσης μια σειρά από προκλήσεις που θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε στα σημεία της αυτονομίας στη μάθηση όλων των παιδιών και της ενδυνάμωσης ευάλωτων μαθητών και μαθητριών. Εξάλλου, στις πιο γλωσσικές αποφάσεις, ο ορισμός του «κατάλληλου» επιπέδου γλωσσομάθειας συνιστά ένα σύνθετο ζήτημα, σε συνάρτηση με την αξιοποίηση των γλωσσικών ρεπερτορίων που υπάρχουν σε μια ομάδα-τάξη και με την υποστήριξη από πολυγλωσσικούς και πολυτροπικούς πόρους, αναγκαίους για κάθε σύγχρονη, αποτελεσματική μάθηση, στο πλαίσιο της εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας.
Συνδυαστικές προσεγγίσεις για την ελληνική ως Γ2: Σχεδιάζοντας μια διδασκαλία με τη μέθοδο CLIL
Ελευθερία Ζάγκα
Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας
Οι συνδυαστικές προσεγγίσεις (διδασκαλία της γλώσσας με βάση το περιεχόμενο, CLIL, πλαισιωμένη διδασκαλία γλώσσας και περιεχομένου, διδασκαλία με στρατηγικές κ.ά.,), όπου τα γνωστικά αντικείμενα του ΑΠΣ χρησιμοποιούνται ως «όχημα» στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, βρήκαν εκτεταμένη και ευρεία εφαρμογή αρχικά στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Στη συνέχεια, οι συνδυαστικές προσεγγίσεις επεκτάθηκαν και στη διδασκαλία της Γ2 (Αναστασιάδη – Συμεωνίδη, Ζάγκα, & Ματθαιουδάκη, 2014), εκκινώντας από τη θεωρητική παραδοχή ότι η γλώσσα και το περιεχόμενο στη σχολική τάξη εκλαμβάνονται ως ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο, κατά συνέπεια στη διδασκαλία του κάθε γνωστικού αντικειμένου χρειάζεται να περιλαμβάνονται και γλωσσικοί στόχοι. Οι συνδυαστικές προσεγγίσεις θεωρείται ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξη προσληπτικών και παραγωγικών γλωσσικών δεξιοτήτων, προωθούν τις γνωστικές διεργασίες, καλλιεργούν τις επικοινωνιακές δεξιότητες των δίγλωσσων μαθητών/τριών και ενθαρρύνουν τη διαπολιτισμική επικοινωνία και κατανόηση. Εκτός τούτων, αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών μέσω της ενεργητικής συμμετοχής τους σε δραστηριότητες γνωστικά και γλωσσικά απαιτητικές, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ανάπτυξη της Ακαδημαϊκής Γλωσσικής Ικανότητας (CALP). Ταυτόχρονα, επιτυγχάνουν τη συνεργασία εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων και προβλέπουν δραστηριότητες για την ανάπτυξη των γλωσσικών μακροδεξιοτήτων σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Στην παρούσα ανακοίνωση θα γίνει αρχικά αναφορά στις βασικές αρχές διδακτικού σχεδιασμού με έμφαση στο CLIL και θα δοθούν σχετικά παραδείγματα από εφαρμογές στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2 (Ζάγκα, 2014, Ζάγκα & Μητσιάκη, 2015).
Αναστασιάδη – Συμεωνίδη Α., Ζάγκα Ε., & Ματθαιουδάκη Μ., (2014). «Συνδυαστικές προσεγγίσεις στη γλωσσική διδασκαλία: Η περίπτωση του CLIL». Πρακτικά του 11ου διεθνούς συνεδρίου ελληνικής γλωσσολογίας, Ρόδος (2013), σ.σ. 102-114.
Ζάγκα, Ε. (2014). Η διδασκαλία της γλώσσας με βάση το περιεχόμενο: Από τη θεωρία στην πράξη. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. ISBN : 978- 960 – 288- 331 – 0
Ζάγκα, Ε. & Μητσιάκη Μ., (2015). “Μια θάλασσα μικρή…”: Ένα project λογοτεχνίας για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου: “Γλώσσες και πολιτισμοί σε διάδραση”, τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ, (σ.σ. 221-234). Θεσσαλονίκη.
Η διδασκαλία της γλώσσας μέσα από γνωστικά αντικείμενα του σχολείου - Η προσέγγιση CLIL
Μαρίνα Ματθαιουδάκη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Χριστίνα Μαλιγκούδη
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Οι εν δυνάμει δίγλωσσοι μαθητές και δίγλωσσες μαθήτριες αποκτούν μέσα σε λίγους μήνες παραμονής στη χώρα υποδοχής μια σχετική ευχέρεια στη δεύτερη γλώσσα, που τους επιτρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της καθημερινής επικοινωνίας. Ωστόσο, η γλωσσική ικανότητα την οποία απαιτεί η φοίτηση στο σχολείο είναι κάτι σύνθετο, το οποίο κατακτάται με μόχθο και χρόνο και δεν μεταφέρεται αυτομάτως από την πρώτη γλώσσα που πιθανώς έχει αναπτύξει το δίγλωσσο παιδί στη γλώσσα-στόχο (Χατζηδάκη, 2014). Συγκεκριμένα, η σχολική φοίτηση απαιτεί την ανάπτυξη της λεγόμενης «γλώσσας του σχολείου», δηλαδή της ακαδημαϊκής όψης της γλώσσας. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή της μεθόδου CLIL μπορεί να ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες των δίγλωσσων μαθητών, που είναι τόσο η ανάπτυξη επικοινωνιακών όσο και η ανάπτυξη ακαδημαϊκών δεξιοτήτων (π.χ. Mattheoudakis, Alexiou & Ziaka, 2018). Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται οι αρχές και τα χαρακτηριστικά της μεθόδου CLIL και πώς μπορεί η μέθοδος CLIL να συμβάλει στη γλωσσική εξομάλυνση των κειμένων και του διδακτικού υλικού των διάφορων γνωστικών αντικειμένων του σχολείου (π.χ. Φυσική, Ιστορία, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή κ.λπ.), με σκοπό την ενίσχυση των ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων των δίγλωσσων μαθητών και μαθητριών.
Mattheoudakis, M., Alexiou, T. & Ziaka, I. (2018). The impact of CLIL instruction on content learning: evidence from the Greek context. International Journal of Innovation in Education 5(2):92-109. DOI:10.1504/IJIIE.2018.097850
Χατζηδάκη, Α. (2014). Η ανάπτυξη της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας μέσα στις συμβατικές σχολικές τάξεις. Στο Ε. Κατσαρού & Μ. Λιακοπούλου (Επιμ.), Θέματα διδασκαλίας και αγωγής στο πολυπολιτισμικό σχολείο. ΑΠΘ, Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών.
Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στη Γλώσσα, την Επιστήμη και την Κοινωνία με το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο
Μαρία Μητσιάκη
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Οι εκπαιδευτικοί του σήμερα γνωρίζουμε ότι τα σύγχρονα τεχνολογικά, κοινωνικο-πολιτισμικά, οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα έχουν αλλάξει τις τάξεις ως προς τα γλωσσικά, πολιτισμικά και γνωσιακά προφίλ των μαθητών/τριών. Παρότι όμως οι εκπαιδευτικές και γλωσσικές πολιτικές διεθνώς αγκαλιάζουν την ολιστική ή συνδυαστική προσέγγιση περιεχομένου και γλώσσας και προωθούν μια διεπιστημονική, διαγλωσσική και διαπολιτισμική στόχευση, οι τρόποι εφαρμογής της παραμένουν νεφελώδεις. Κι ακόμη, η ανάγκη για την ανάπτυξη διδακτικού υλικού βασισμένου στις αρχές μιας τέτοιας συνδυαστικής προσέγγισης αναδύεται επιτακτική.
Η παρουσίαση επιδιώκει να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Πρώτα συνδέει τον γλωσσικό ακαδημαϊκό με τον επιστημονικό γραμματισμό και δίνει έμφαση στην πρόσφατη δυναμική σύλληψη του CLIL, το μοντέλο των pluriliteracies (Coyle, 2015, 2018· Coyle & Meyer, 2021). Στη συνέχεια εστιάζει στους Λόγους (Discourses) των Φυσικών Επιστημών (ΦΕ). Έπειτα παρουσιάζει το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο (ΕΛεΦυΣ, http:/elefys.gr), ένα πολυλειτουργικό ψηφιακό λεξικό/eContent που έχει αναπτυχθεί για να συμβάλει στην ολιστική προσέγγιση Φυσικής και Γλώσσας στην υποχρεωτική εκπαίδευση (ΕΛΙΔΕΚ, 2021-2023). Τέλος, προτείνει ενδεικτικές δραστηριότητες για την αξιοποίηση του ΕΛεΦυΣ στη συνδυαστική προσέγγιση Γλώσσας και ΦΕ (https://e-tetradio.elefys.gr).
Η ανάπτυξη ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2 σε σχολεία της Κύπρου
Άντρη Παπακυριακού
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και στην Κύπρο φοιτά ένα ψηλό ποσοστό παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην τάξη και ένας σοβαρός λόγος είναι οι γλωσσικές αδυναμίες. Πρόσφατες έρευνες στον ελληνόφωνο χώρο έχουν δείξει ότι η ισχύουσα διδασκαλία, αν και πολύ σημαντική, αδυνατεί να φέρει από μόνη της τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Στην ανακοίνωση αυτή θα εξετάσουμε την πιθανή συμβολή της συνδυασμένης διδασκαλίας γλώσσας-περιεχομένου στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2 σε σχολεία της Κύπρου. Θα ασχοληθούμε με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου μοντέλου και θα δούμε πώς θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η χρήση του συγκεκριμένου μοντέλου σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αρχικά στη διδασκαλία ξένων γλωσσών (ΞΓ), έχει καταγράψει ήδη θετικά αποτελέσματα. Η πιο πρόσφατη εφαρμογή του μοντέλου και στο πλαίσιο της διδασκαλίας της Γ2, όπως άρχισε ήδη σε διάφορες χώρες, κυρίως σε χώρες με ψηλό ποσοστό ατόμων με μεταναστευτική βιογραφία, είναι πολύ ελπιδοφόρα.
Η ανακοίνωση θα στηρίζει την αναγκαιότητα για ανάπτυξη της γλώσσας και μέσα στις συμβατικές τάξεις (οριζόντια). Θα επιχειρήσει να απαντήσει τα εξής ερωτήματα:
Το εικονοβιβλίο χωρίς λόγια ως μέσο ανάπτυξης του λόγου: Απόψεις μαθητών Δημοτικού με πολυγλωσσικές ταυτότητες
Μαρίνα Ροδοσθένους-Μπαλάφα
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου
Αναστασία Σωτηριάδου
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Μαρία Βρίκκη
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Τα εικονοβιβλία χωρίς λόγια είναι ένα διηλικιακό αφηγηματικό είδος, το οποίο εστιάζει αποκλειστικά σε εικονιστικό κείμενο. Τα πλεονεκτήματα των εικονοβιβλίων είναι ποικίλα και πολυεπίπεδα: εγείρουν προκλήσεις σε όλους τους αναγνώστες, δίνοντας εξίσου κίνητρα συμμετοχής και έκφρασης απόψεων τόσο σε αναγνώστες με μητρική γλώσσα τη γλώσσα διδασκαλίας όσο και σε μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία και πολυγλωσσικές ταυτότητες. Μέσα από τον διάλογο που αναπτύσσεται κατά την επεξεργασία των εικονοβιβλίων, ενισχύεται με τον πιο αβίαστο τρόπο η συμπερίληψη, το ομαδοσυνεργατικό και δημοκρατικό πνεύμα σε πολυπολιτισμικές και άλλες τάξεις. Η παρούσα ανακοίνωση θα επικεντρωθεί σε πρώτη φάση στο εικονοβιβλίο χωρίς λόγια Dans sa bulle (Στον δικό της κόσμο) της Marie Bretin, εκδόσεις Editions Voce Verso 2016. Αρχικώς, θα αναλυθούν οι τρόποι προσέγγισης του συγκεκριμένου εικονοβιβλίου σε τετάρτη τάξη της Δημοτικής Εκπαίδευσης, η οποία συμπεριλαμβάνει μαθητές με πολυγλωσσικές ταυτότητες. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν οι απόψεις των μαθητών ως προς τη χρήση εικονοβιβλίων στην τάξη και ως μέσο ανάπτυξης των προφορικών και γραπτών τους αφηγηματικών δεξιοτήτων.
Γιώργος Ανδρουλάκης
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Στην ανακοίνωση αυτή θα μοιραστούμε μεθοδολογικό προβληματισμό και βιωμένες εμπειρίες από την ανάπτυξη Προγραμμάτων Ταχύρρυθμης Μάθησης (Accelerated Learning Programs – ALP) για το Γυμνάσιο στην Ελλάδα. Το έργο υλοποιήθηκε από το 2019 ως το 2002 με χρηματοδότηση και σύλληψη της UNICEF, εποπτεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Ελλάδας, ενώ τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ανέλαβε το Εργαστήριο ΜΔΔ Ελληνικής Γλώσσας και Πολυγλωσσίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Τα υλικά ALP που αναπτύχθηκαν για έξι μαθήματα είχαν σκοπό τη συμπερίληψη μαθητών και μαθητριών προσφυγικού/μεταναστευτικού υπόβαθρου που δεν διέθεταν επαρκείς ακαδημαϊκές γλωσσικές δεξιότητες στα ελληνικά ή/και είχαν αποσχολειοποιηθεί για ικανό χρονικό διάστημα. Τα υλικά αναπτύχθηκαν από το τέλος του 2019 ως τον Ιούνιο του 2021, ενώ η πιλοτική εφαρμογή τους έγινε σε δύο φάσεις, από τον Νοέμβριο του 2021 ως τον Μάρτιο του 2022 και από τον Οκτώβριο του 2022 ως τον Ιανουάριο του 2023.
Η πιλοτική εφαρμογή έδειξε πολυάριθμους τρόπους να αξιοποιηθεί το υλικό σε τάξεις μεικτών δεξιοτήτων, είτε στο πλαίσιο της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής είτε σε αυτό των πολλαπλών μαθησιακών πόρων. Γενικότερα, η εφαρμογή ALP προϋποθέτει μια σειρά από μετασχηματισμούς, τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και στη σύλληψη του σχολείου ως όλου, καθώς και στο επίπεδο της επίγνωσης και ετοιμότητας των εκπαιδευτικών.
Καθώς η μεθοδολογία ALP έρχεται κυρίως από τον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, η προσαρμογή της στο σχολικό περιβάλλον θέτει επίσης μια σειρά από προκλήσεις που θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε στα σημεία της αυτονομίας στη μάθηση όλων των παιδιών και της ενδυνάμωσης ευάλωτων μαθητών και μαθητριών. Εξάλλου, στις πιο γλωσσικές αποφάσεις, ο ορισμός του «κατάλληλου» επιπέδου γλωσσομάθειας συνιστά ένα σύνθετο ζήτημα, σε συνάρτηση με την αξιοποίηση των γλωσσικών ρεπερτορίων που υπάρχουν σε μια ομάδα-τάξη και με την υποστήριξη από πολυγλωσσικούς και πολυτροπικούς πόρους, αναγκαίους για κάθε σύγχρονη, αποτελεσματική μάθηση, στο πλαίσιο της εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας.
Συνδυαστικές προσεγγίσεις για την ελληνική ως Γ2: Σχεδιάζοντας μια διδασκαλία με τη μέθοδο CLIL
Ελευθερία Ζάγκα
Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας
Οι συνδυαστικές προσεγγίσεις (διδασκαλία της γλώσσας με βάση το περιεχόμενο, CLIL, πλαισιωμένη διδασκαλία γλώσσας και περιεχομένου, διδασκαλία με στρατηγικές κ.ά.,), όπου τα γνωστικά αντικείμενα του ΑΠΣ χρησιμοποιούνται ως «όχημα» στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, βρήκαν εκτεταμένη και ευρεία εφαρμογή αρχικά στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Στη συνέχεια, οι συνδυαστικές προσεγγίσεις επεκτάθηκαν και στη διδασκαλία της Γ2 (Αναστασιάδη – Συμεωνίδη, Ζάγκα, & Ματθαιουδάκη, 2014), εκκινώντας από τη θεωρητική παραδοχή ότι η γλώσσα και το περιεχόμενο στη σχολική τάξη εκλαμβάνονται ως ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο, κατά συνέπεια στη διδασκαλία του κάθε γνωστικού αντικειμένου χρειάζεται να περιλαμβάνονται και γλωσσικοί στόχοι. Οι συνδυαστικές προσεγγίσεις θεωρείται ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξη προσληπτικών και παραγωγικών γλωσσικών δεξιοτήτων, προωθούν τις γνωστικές διεργασίες, καλλιεργούν τις επικοινωνιακές δεξιότητες των δίγλωσσων μαθητών/τριών και ενθαρρύνουν τη διαπολιτισμική επικοινωνία και κατανόηση. Εκτός τούτων, αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών μέσω της ενεργητικής συμμετοχής τους σε δραστηριότητες γνωστικά και γλωσσικά απαιτητικές, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ανάπτυξη της Ακαδημαϊκής Γλωσσικής Ικανότητας (CALP). Ταυτόχρονα, επιτυγχάνουν τη συνεργασία εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων και προβλέπουν δραστηριότητες για την ανάπτυξη των γλωσσικών μακροδεξιοτήτων σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Στην παρούσα ανακοίνωση θα γίνει αρχικά αναφορά στις βασικές αρχές διδακτικού σχεδιασμού με έμφαση στο CLIL και θα δοθούν σχετικά παραδείγματα από εφαρμογές στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2 (Ζάγκα, 2014, Ζάγκα & Μητσιάκη, 2015).
Αναστασιάδη – Συμεωνίδη Α., Ζάγκα Ε., & Ματθαιουδάκη Μ., (2014). «Συνδυαστικές προσεγγίσεις στη γλωσσική διδασκαλία: Η περίπτωση του CLIL». Πρακτικά του 11ου διεθνούς συνεδρίου ελληνικής γλωσσολογίας, Ρόδος (2013), σ.σ. 102-114.
Ζάγκα, Ε. (2014). Η διδασκαλία της γλώσσας με βάση το περιεχόμενο: Από τη θεωρία στην πράξη. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. ISBN : 978- 960 – 288- 331 – 0
Ζάγκα, Ε. & Μητσιάκη Μ., (2015). “Μια θάλασσα μικρή…”: Ένα project λογοτεχνίας για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου: “Γλώσσες και πολιτισμοί σε διάδραση”, τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ, (σ.σ. 221-234). Θεσσαλονίκη.
Η διδασκαλία της γλώσσας μέσα από γνωστικά αντικείμενα του σχολείου - Η προσέγγιση CLIL
Μαρίνα Ματθαιουδάκη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Χριστίνα Μαλιγκούδη
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Οι εν δυνάμει δίγλωσσοι μαθητές και δίγλωσσες μαθήτριες αποκτούν μέσα σε λίγους μήνες παραμονής στη χώρα υποδοχής μια σχετική ευχέρεια στη δεύτερη γλώσσα, που τους επιτρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της καθημερινής επικοινωνίας. Ωστόσο, η γλωσσική ικανότητα την οποία απαιτεί η φοίτηση στο σχολείο είναι κάτι σύνθετο, το οποίο κατακτάται με μόχθο και χρόνο και δεν μεταφέρεται αυτομάτως από την πρώτη γλώσσα που πιθανώς έχει αναπτύξει το δίγλωσσο παιδί στη γλώσσα-στόχο (Χατζηδάκη, 2014). Συγκεκριμένα, η σχολική φοίτηση απαιτεί την ανάπτυξη της λεγόμενης «γλώσσας του σχολείου», δηλαδή της ακαδημαϊκής όψης της γλώσσας. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή της μεθόδου CLIL μπορεί να ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες των δίγλωσσων μαθητών, που είναι τόσο η ανάπτυξη επικοινωνιακών όσο και η ανάπτυξη ακαδημαϊκών δεξιοτήτων (π.χ. Mattheoudakis, Alexiou & Ziaka, 2018). Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται οι αρχές και τα χαρακτηριστικά της μεθόδου CLIL και πώς μπορεί η μέθοδος CLIL να συμβάλει στη γλωσσική εξομάλυνση των κειμένων και του διδακτικού υλικού των διάφορων γνωστικών αντικειμένων του σχολείου (π.χ. Φυσική, Ιστορία, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή κ.λπ.), με σκοπό την ενίσχυση των ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων των δίγλωσσων μαθητών και μαθητριών.
Mattheoudakis, M., Alexiou, T. & Ziaka, I. (2018). The impact of CLIL instruction on content learning: evidence from the Greek context. International Journal of Innovation in Education 5(2):92-109. DOI:10.1504/IJIIE.2018.097850
Χατζηδάκη, Α. (2014). Η ανάπτυξη της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας μέσα στις συμβατικές σχολικές τάξεις. Στο Ε. Κατσαρού & Μ. Λιακοπούλου (Επιμ.), Θέματα διδασκαλίας και αγωγής στο πολυπολιτισμικό σχολείο. ΑΠΘ, Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών.
Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στη Γλώσσα, την Επιστήμη και την Κοινωνία με το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο
Μαρία Μητσιάκη
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Οι εκπαιδευτικοί του σήμερα γνωρίζουμε ότι τα σύγχρονα τεχνολογικά, κοινωνικο-πολιτισμικά, οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα έχουν αλλάξει τις τάξεις ως προς τα γλωσσικά, πολιτισμικά και γνωσιακά προφίλ των μαθητών/τριών. Παρότι όμως οι εκπαιδευτικές και γλωσσικές πολιτικές διεθνώς αγκαλιάζουν την ολιστική ή συνδυαστική προσέγγιση περιεχομένου και γλώσσας και προωθούν μια διεπιστημονική, διαγλωσσική και διαπολιτισμική στόχευση, οι τρόποι εφαρμογής της παραμένουν νεφελώδεις. Κι ακόμη, η ανάγκη για την ανάπτυξη διδακτικού υλικού βασισμένου στις αρχές μιας τέτοιας συνδυαστικής προσέγγισης αναδύεται επιτακτική.
Η παρουσίαση επιδιώκει να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Πρώτα συνδέει τον γλωσσικό ακαδημαϊκό με τον επιστημονικό γραμματισμό και δίνει έμφαση στην πρόσφατη δυναμική σύλληψη του CLIL, το μοντέλο των pluriliteracies (Coyle, 2015, 2018· Coyle & Meyer, 2021). Στη συνέχεια εστιάζει στους Λόγους (Discourses) των Φυσικών Επιστημών (ΦΕ). Έπειτα παρουσιάζει το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο (ΕΛεΦυΣ, http:/elefys.gr), ένα πολυλειτουργικό ψηφιακό λεξικό/eContent που έχει αναπτυχθεί για να συμβάλει στην ολιστική προσέγγιση Φυσικής και Γλώσσας στην υποχρεωτική εκπαίδευση (ΕΛΙΔΕΚ, 2021-2023). Τέλος, προτείνει ενδεικτικές δραστηριότητες για την αξιοποίηση του ΕΛεΦυΣ στη συνδυαστική προσέγγιση Γλώσσας και ΦΕ (https://e-tetradio.elefys.gr).
Η ανάπτυξη ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2 σε σχολεία της Κύπρου
Άντρη Παπακυριακού
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και στην Κύπρο φοιτά ένα ψηλό ποσοστό παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην τάξη και ένας σοβαρός λόγος είναι οι γλωσσικές αδυναμίες. Πρόσφατες έρευνες στον ελληνόφωνο χώρο έχουν δείξει ότι η ισχύουσα διδασκαλία, αν και πολύ σημαντική, αδυνατεί να φέρει από μόνη της τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Στην ανακοίνωση αυτή θα εξετάσουμε την πιθανή συμβολή της συνδυασμένης διδασκαλίας γλώσσας-περιεχομένου στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2 σε σχολεία της Κύπρου. Θα ασχοληθούμε με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου μοντέλου και θα δούμε πώς θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η χρήση του συγκεκριμένου μοντέλου σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αρχικά στη διδασκαλία ξένων γλωσσών (ΞΓ), έχει καταγράψει ήδη θετικά αποτελέσματα. Η πιο πρόσφατη εφαρμογή του μοντέλου και στο πλαίσιο της διδασκαλίας της Γ2, όπως άρχισε ήδη σε διάφορες χώρες, κυρίως σε χώρες με ψηλό ποσοστό ατόμων με μεταναστευτική βιογραφία, είναι πολύ ελπιδοφόρα.
Η ανακοίνωση θα στηρίζει την αναγκαιότητα για ανάπτυξη της γλώσσας και μέσα στις συμβατικές τάξεις (οριζόντια). Θα επιχειρήσει να απαντήσει τα εξής ερωτήματα:
- Ποιες είναι οι σημαντικές προϋποθέσεις για πετυχημένη εφαρμογή της συνδυασμένης διδασκαλίας γλώσσας-περιεχομένου στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2;
- Ποια θα είναι τα προβλήματα σε πιθανή εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου;
- Πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε πιθανές δυσκολίες στην εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου;
Το εικονοβιβλίο χωρίς λόγια ως μέσο ανάπτυξης του λόγου: Απόψεις μαθητών Δημοτικού με πολυγλωσσικές ταυτότητες
Μαρίνα Ροδοσθένους-Μπαλάφα
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου
Αναστασία Σωτηριάδου
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Μαρία Βρίκκη
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Τα εικονοβιβλία χωρίς λόγια είναι ένα διηλικιακό αφηγηματικό είδος, το οποίο εστιάζει αποκλειστικά σε εικονιστικό κείμενο. Τα πλεονεκτήματα των εικονοβιβλίων είναι ποικίλα και πολυεπίπεδα: εγείρουν προκλήσεις σε όλους τους αναγνώστες, δίνοντας εξίσου κίνητρα συμμετοχής και έκφρασης απόψεων τόσο σε αναγνώστες με μητρική γλώσσα τη γλώσσα διδασκαλίας όσο και σε μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία και πολυγλωσσικές ταυτότητες. Μέσα από τον διάλογο που αναπτύσσεται κατά την επεξεργασία των εικονοβιβλίων, ενισχύεται με τον πιο αβίαστο τρόπο η συμπερίληψη, το ομαδοσυνεργατικό και δημοκρατικό πνεύμα σε πολυπολιτισμικές και άλλες τάξεις. Η παρούσα ανακοίνωση θα επικεντρωθεί σε πρώτη φάση στο εικονοβιβλίο χωρίς λόγια Dans sa bulle (Στον δικό της κόσμο) της Marie Bretin, εκδόσεις Editions Voce Verso 2016. Αρχικώς, θα αναλυθούν οι τρόποι προσέγγισης του συγκεκριμένου εικονοβιβλίου σε τετάρτη τάξη της Δημοτικής Εκπαίδευσης, η οποία συμπεριλαμβάνει μαθητές με πολυγλωσσικές ταυτότητες. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν οι απόψεις των μαθητών ως προς τη χρήση εικονοβιβλίων στην τάξη και ως μέσο ανάπτυξης των προφορικών και γραπτών τους αφηγηματικών δεξιοτήτων.